Nie wiem jak jest u Was. Mnie do danego odcinka przyciąga zawsze na początku pewien jego element. Do Prusinowa Wałeckiego pierwszy raz zawitałem dopiero w 2013 roku. Do wyprawy zainspirował mnie fragment przewodnika autorstwa Marcina Dudka, opublikowany w Odkrywcy*. Na moją wyobraźnię - co dziś oceniam jako intrygujące - nie podziałał ani schron Pr. a, ani Pr. West 11, tylko... zespół schronów Pr. West 5 i 6! Dlaczego? Postaram się to wyjaśnić w dalszej części artykułu!
Prezentację zespołu schronów warto rozpocząć od samej sygnatury. Będę posługiwał się tymi, których używa w swym przewodniku i mapie M. Dudek**. W tej ostatniej autor przyznaje, że sygnatury te są zrekonstruowane. To ważna deklaracja, ponieważ przyszłe badania oraz ujawnione dokumenty, mogą pomóc określić rzeczywiste sygnatury eksplorowanych przez nas obiektów. Warto nadmienić, że sygnaturą Pr. West 5 posługuje się również S. Sabien, w kilkukrotnie już na łamach Fortyfikacje cytowanym artykule "Pozycja Pomorska. Pierwszy etap budowy Pozycji Pomorskiej w świetle dokumentów z Federalnego Archiwum Wojskowego we Freiburgu"***.
Zespół schronów Pr. West 5 i 6 powstał na bardzo wczesnym etapie budowy umocnień Pommern-Stellung. I S. Sabien, i M. Dudek wskazują, iż był to rok 1932. Ogólnie - lata 1928-1933 - to poligon doświadczalny w zakresie budowy fortyfikacji. Ścierały się wówczas rozmaite pomysły na to, jak wyglądać ma współczesna niemiecka fortyfikacja. To ścieranie się różnych idei widoczne było dość wyraźnie również w przypadku penetrowanego przez nas zespołu schronów. Wyniesione doświadczenia legną u podstaw budowy lub rozbudowy kolejnych umocnień, w tym Fortecznego Frontu Łuku Warty-Odry.
Odnalezienie Pr. West 5 i 6 nie należało do najłatwiejszych. Zespół leżał na niewielkim, po części sztucznie uformowanym wzniesieniu, porośniętym obecnie przez gęsty zagajnik (na marginesie mogę jedynie zapytać: czy pośród eksploratorów odnajdzie się taki, który lubi obcować z tarniną?). Spojrzenie na mapę umocnień Pozycji Pomorskiej uwidaczniało, że omawiana grupa dwóch obiektów już w 1932 i praktycznie do 1944 roku, znajdowała się na głównej linii obrony. Ulokowano ją niemal w centralnej części przesmyku rozciągającego się na północ od Prusinowa Wałeckiego. "Stanowiska strzelnicowe stosować należy tam, gdzie chodzi o flankujące oddziaływanie na określone części terenu (...) i gdzie stanowiska chronione są przed frontalnym atakiem oraz w miarę możliwości osłonięte przed frontalną obserwacją****". Ta część osławionej instrukcji "Uwagi o budowie pozycji" z 1930 r. miała odzwierciedlenie właśnie w sytuacji rzeczonych schronów. I Pr. West 5, i Pr. West 6 były obiektami ognia bocznego. Każdemu z nich nadano formę sprzyjającą ich zamaskowaniu. Miało to zapobiec ich przedwczesnemu odkryciu i zniszczeniu.
Niestety same schrony stanowią dziś, cokolwiek czytelne, ale jednak ruiny. Ich penetracja i badanie nasuwa wnioski, iż oba obiekty stanowiące zespół, zostały wzniesione wedle zupełnie odmiennych projektów! Odmienne stały też przed nimi zadania. Pr. West 5, położony nieco głębiej, bardziej na północ, mógł prowadzić ogień w kierunku wschodnim. Stanowisko bojowe schronu Pr. West 6 mogło prowadzić ogień w kierunku południowo-zachodnim, na przedpole stanowiska Pr. West 3. Mimo to postanowiono połączyć Pr. West 5 i Pr. West 6 w ścisły zespół, wznosząc pomiędzy nimi podziemną poternę. Zabieg taki z pewnością ułatwiał kamuflaż, zapobiegał zbędnemu ruchowi załóg, który mógłby doprowadzić do wykrycia obu stanowisk bojowych. M. Dudek wskazuje, że licząca sobie ok. 30 m poterna "pełniła rolę pomocniczą i zapewniała tylko komunikację"*****. Oględziny tego wysokiego na 1,5 m i szerokiego na 0,8 m korytarza ukazują, iż prawdopodobne miał on też inne funkcje. Tuż pod stropem odnaleźć możemy zakotwione stalowe haki. Ostrożnie można postawić tezę, iż korytarz mógł pełnić bardzo ograniczoną funkcję wypoczynku, a na hakach być może rozwieszano hamaki. Oczywiście teza ta wymaga przedyskutowania!
Przyjrzyjmy się samym schronom. Pr. West 5 składał się z trzech pomieszczeń. Uzbrojenie stanowił MG 08 posadowiony na lawecie i stalowym stoliku. Załoga izby bojowej osłonięta była przez tzw. "kazamatę pancerną". Pancerz ten składał się z dwóch płyt: stropowej o wymiarach 320 x 305 x 10 oraz czołowej o wymiarach 320 x 165 x 10 (szer. x wys. x gr. cm). Dzięki zastosowaniu stalowej płyty zamiast żelbetowego stropu, uzyskano obniżoną bryłę izby bojowej, co również sprzyjało kamuflażowi. Do swej dyspozycji załoga posiadała niewielką izbę wypoczynku. To, co na pewno możemy o niej powiedzieć to to, że działał tu grawitacyjny system wentylacyjny, a ogrzanie się umożliwiał piecyk. Posadzka izby wypoczynku była znacznie obniżona wobec posadzki izby bojowej. By dostać się do pomieszczenia bojowego należało pokonać małą śluzę oraz klamrową stalową drabinkę. Ostatnim pomieszczeniem był blok wejściowy. Umożliwiał on wydostanie się na zewnątrz oraz dostanie się do poterny. Dzięki układowi zamykających go stalowych drzwi dwudzielnych stanowił śluzę.
Pr. West 6 był obiektem mniejszym. Składał się zaledwie z dwóch pomieszczeń. Pikanterii dodaje fakt, iż brakowało wyraźnego oddzielenia tychże pomieszczeń. Dostać się do Pr. West 6 można było na dwa sposoby: z zewnątrz, przez stalowe drzwi z wyłazem lub bez, przy czym brakuje tu jakiejkolwiek śluzy. Przedsionek płynnie przechodził w izbę bojową. Drugim sposobem było wejście do schronu przez poternę. Głównym uzbrojeniem był także ckm MG 08. Załoga mogła liczyć na osłonę płyty stalowej o wymiarach 280 x 180 x 8 (szer. x wys. x gr. cm). Teoretycznie schron był odporny na atak chemiczny, cokolwiek obieg powietrza był wymuszony przez kiepski system wentylacji grawitacyjnej. Przewód, którego ujście umieszczone zostało pod stropem, wtłaczał powietrze, natomiast zanieczyszczone powietrze miało uchodzić przez otwartą strzelnicę. Dla swego bezpieczeństwa żołnierze prowadzili zapewne walkę przywdziewając maski gazowe. Warto nadmienić, że w podobnych warunkach żołnierze toczyli walkę również w "kazamacie pancernej" Pr. West 5.
Na koniec wypada wspomnieć, że oba stanowiska wybudowane były w kategorii odporności Friedensbau (budowy w czasie pokoju), co pozwalało na przetrzymanie ostrzału stromotorowego kalibru 15 cm.
Metryczka:
| Schron bojowy dla km o ogniu bocznym (płyta stalowa ze strzelnicą i płytą stropową) Pr. West 5 (Unterstand für ein M.G. mit Scharten- und Deckenplatte Pr. West 5) |
Schron bojowy dla km o ogniu bocznym Pr. West 6 (Unterstand für ein M.G. mit Schartenplatte Pr. West 6) |
|
| Umocnienia: | Pozycja Pomorska (Pommern-Stellung) | |
| Odcinek: | Prusinowo Zachód (Preußendorf West) | |
| Pancerze | 1x kazamata pancerna: - płyta czołowa: 320 x 165 x 10 [szer. x wys. x gr. cm], - płyta stropowa: 320 x 305 x 10 [szer. x wys. x gr. cm], 1x ciężkie drzwi stalowe z wyłazem lub bez, 2x drzwi gazoszczelne, 2x ciężkie drzwi stalowe dwudzielne |
1x płyta stalowa 280 x 180 x 8 [szer. x wys. x gr. cm], 1x ciężkie drzwi stalowe z wyłazem lub bez, 1x ciężkie drzwi stalowe dwudzielne |
| Uzbrojenie: | 1x MG 08 | |
| Odporność: | na ogień stromotorowy kal. 150 mm | |
| Rok budowy: | 1932 | |
Galeria:
*J. Sadowski, M. Dudek, Fortyfikacje Wału Pomorskiego pod Prusinowem Wałeckim, Odkrywca 7 (174), lipiec 2013, s. 62-67.
**M. Dudek, "Fortyfikacje Wału Pomorskiego w okolicy Wałcza od Zdbic do Lasu Rutwickiego", Gliwice 2012, s. 180 i 206.
***S. Sabien, "Pozycja Pomorska. Pierwszy etap budowy Pozycji Pomorskiej w świetle dokumentów z Federalnego Archiwum Wojskowego we Freiburgu", "4 Historie" 1, 2015, s. 56.
****M. Wichrowski, "Stellungsbau. Uwagi o budowie pozycji z 1930 r.", "4 Historie" 1, 2015, s. 95.
*****J. Sadowski, M. Dudek, Fortyfikacje Wału Pomorskiego..., s. 181.
![Tapeta FORTYFIKACJE z kalendarzem na pulpit [MARZEC 2019]](https://fortyfikacje.xyz/cache/mod_bt_contentslider/81151ca0ebbf84811074519c97d1b798-2019_03_kalendarz_fortyfikacje_head.jpg "Tapeta FORTYFIKACJE z kalendarzem na pulpit [MARZEC 2019]")
![Tapeta FORTYFIKACJE z kalendarzem na pulpit [KWIECIEŃ 2019]](https://fortyfikacje.xyz/cache/mod_bt_contentslider/599769a9892362b8df9a906b1d9b28ab-2019_04_kalendarz_fortyfikacje_head.jpg "Tapeta FORTYFIKACJE z kalendarzem na pulpit [KWIECIEŃ 2019]")
