Pommern-Stellung: Schron bojowy dla km o ogniu bocznym Pr. a - perełka znad Jeziora Nakielno!

Szczegóły
Kategoria: Między wojnami
Odsłony: 4736
View Comments

W rejon Prusinowa wracaliśmy już nie raz... I wracać z pewnością będziemy jeszcze nie jeden! Był to jeden z bardziej newralgicznych odcinków Pozycji Pomorskiej. Niemiecki sztab przewidywał, że to właśnie tutaj może przebiegać jeden z potencjalnych polskich ataków. Umocnienia rozbudowano tu na głębokość dwóch linii. Budowa, nie licząc przygotowań do obrony w 1944 roku, objęła lata 1932-1936. Tutaj, obok odcinków w okolicach Tuczna i Strzalin, wzniesiono jedne z pierwszych schronów Pommern-Stellung. Jednym z nich był prezentowany dzisiaj obiekt, który otrzymał sygnaturę Pr. a*. Dwa różne źródła wspominają inne jego sygnatury: Pr. Ost 9 oraz 1932 E/a/38**. Jak wskazuje S. Sabien, na podstawie rozkazu wydanego przez dowódcę wojsk lądowych z dnia 19.10.1931 roku, rozpoczęto tam budowę dziesięciu schronów. Wśród nich z pewnością znalazł się nietypowy Pr. a.

Elewacja bojowa. Dzięki specjalnemu tynkowi, którym pokryta została powierzchnia ścian, schron był niezwykle trudnym obiektem do wykrycia.

Gdy odnajdziemy schron Pr. a - a  nie jest to łatwe - szybko dojdziemy do wniosku, że oto stoi przed nami obiekt wyjątkowy. Wyróżnia się on na tle swych żelbetowych sąsiadów, nawet tych wzniesionych w 1932 lub 1933 roku!

Niemiecka instrukcja "Uwagi o budowie pozycji" z 1930 roku przewidywała dwa rodzaje wznoszonych stałych konstrukcji. Dzieliła je na te wybudowane w czasie pokoju (Friedensbau) oraz te, które zamierzano wybudować w czasie wojny (Kriegsbau). Istniały dwa proponowane warianty budowy i pierwszych, i drugich. Schrony mogły otrzymywać solidną konstrukcję, wykonaną z żelazobetonu. Ich wzniesienie było wówczas z pewnością bardziej czaso- i zasobożerne. Drugi wariant, przynajmniej pozornie, miał być szybszy i tańszy. Instrukcja proponowała wznoszenie ich w oparciu o stary i sprawdzony patent blachy falistej. Co intrygujące, czy to schron żelbetowy, czy oparty o stelaż z blachy falistej o profilu "H", jeśli wybudowany jako na przykład Friedensbau, miał spełniać podobne normy odporności (!), pozwalające na przetrwanie kilku oddzielnych trafień kalibru 15 cm, w ostrzale stromotorowym***.

Elewacja wejściowa. Zdjęcie ukazuje niewielką, liczącą sobie ok. 70 cm, grubość ściany.

Penetrowany przez nas obiekt trudno zaliczyć do kategorii budowli wznoszonych w okresie pokoju, czy okresie wojny... Dlaczego? Instrukcja przewidywała, że ściany schronu Friedensbau będą miały grubość 1,25 m, Kriegsbau miał posiadać ściany o grubości 1 m. I tu pojawia się pierwsza ciekawostka: grubość ścian stanowiska Pr. a jest asymetryczna. Od strony narażonej na ostrzał ściana miała grubość ok. 1,25 m, ściany bojowa i tylna ok. 1 m, natomiast wejściowa, od strony zapola... ok. 0,7 m! Warto wspomnieć, że - jak głosiła ww. niemiecka instrukcja - "jeśli dostępne są okrągłe pręty żelazne, zaleca się włożenie prostych siatek z tychże w stropy - 10 cm pod ich powierzchnie, jak również w płyty fundamentowe (...)". Oznaczało to, że schron taki był obiektem żelazobetonowym, opartym o szalunek z blachy falistej. Czy było tak w przypadku Pr. a? Tego się nie dowiemy schron bowiem zachował się w stanie bardzo dobrym!

Tylna ściana schronu. Tu doskonale widać zabieg ułatwiający kamuflaż.

Przyjrzyjmy się jeszcze ścianie bocznej i stropowi: nadano im ciekawy kształt. Granica pomiędzy elewacją a stropem jest płynna, opadają one łagodnie w stronę gruntu, tworząc falisty spad. Był to zabieg ułatwiający kamuflaż schronu - pochyła płaszczyzna pokryta była warstwą ziemi. Pozostała ona niej do dziś, stąd schron i obecnie jest niezwykle trudny do zlokalizowania (i dobrze!). Ponadto - w ramach maskowania - cała elewacja schronu została pokryta specjalnym tynkiem, a ściany otworu wejściowego pomalowane odpowiednim kolorem.

Instrukcja "Uwagi o..." z 1930 roku przewidywała, że powierzchnia użytkowa schronu opartego o blachę falistą, wynosić będzie 6 m kwadratowych. Obiekt Pr. a składał się z jednego pomieszczenia o powierzchni... niespełna 5 m kwadratowych. Innym odstępstwem o litery instrukcji był brak śluzy gazowej. Miały ją tworzyć drzwi zewnętrzne oraz specjalna kotara****. Tej ostatniej w Pr. a brak...

Izba bojowa. Załoga mogła liczyć na osłonę płyty stalowej o grubości 4 cm, wzmocnionej betonowym płaszczem.

Co natomiast odnajdziemy w oglądanym schronie? Stanowisko bojowe: ciężki karabin maszynowy MG 08 usadowiony był na lawecie, ta na stalowym stoliku, ten zaś na betonowej podstawie. Załogę osłaniała płyta stalowa o wymiarach 195 x 150 x 4 cm*****. Warto nadmienić, że rzeczony pancerz był montowany w rozmaity sposób. A. Woźniakowski wyróżnia mocowania typu A, B, C, D, E i F******. Oględziny pozwalają na ostrożny wniosek, iż w Pr. a zastosowano mocowanie typu A. Pancerz w górnej części posiadał specjalne wycięcie, w które montowano dwuteownik, na którym oparte były wygięte łukowato arkusze blachy falistej. Pancerz spoczywał na stalowym stelażu i osadzony był dość płytko w betonie. W jego powierzchni odnajdziemy dwa otwory: większy strzelniczy, mniejszy obserwacyjny. Oba były zamykane zasuwami. Schron był obiektem ognia bocznego.

Izba bojowa. Na pierwszym planie betonowa podstawa, na której posadowiony był stalowy stolik, laweta wraz z MG 08. Miejsce po prawej zajmował ładowniczy, po lewej dowódca.

Mimo iż schron nie posiadał śluzy, to - przynajmniej teoretycznie - przygotowany był na atak chemiczny. W tylnej ścianie odnajdziemy ujście przewodu doprowadzające powietrze. Prawdopodobnie w wyniku modyfikacji stanowisko otrzymało również filtrowentylator. Zanieczyszczone powietrze musiało być usuwane poprzez otwarty otwór strzelniczy. Załoga mogła również się ogrzać - dzięki piecykowi okopowemu. Schron posiadał przewód odprowadzający gazy dymowe. Łączność z sąsiednimi załogami schronów zapewniał telefon.

Metryczka:

Schron bojowy dla km o ogniu bocznym Pr. a
(MG-Schartenstand Pr. a)
Umocnienia: Pozycja Pomorska (Pommern-Stellung)
Odcinek: Prusinowo Wałeckie Wschód (Preußendorf Ost)*
Pancerze: 1x płyta stalowa 196 x 150 x 4 cm, 1x stalowe drzwi z wyłazem lub bez
Uzbrojenie: 1x MG 08
Odporność: ?
Rok budowy: 1932

Galeria:

*S. Sabien, "Pozycja Pomorska. Pierwszy etap budowy Pozycji Pomorskiej w świetle dokumentów z Federalnego Archiwum Wojskowego we Freiburgu", "4 Historie" 1, 2015, s. 51.

**Sygnaturę Pr. Ost 9 odnajdziemy w M. Dudek, "Fortyfikacje Wału Pomorskiego w okolicy Wałcza od Zdbic do Lasu Rutwickiego", Gliwice 2012, s. 169. Sygnaturę 1932 E/a/38 odnajdziemy w G. Urbanek, "«Perełka» spod Prusinowa", "Odkrywca" 10, 2007, s. 47.

***M. Wichrowski, "Stellungsbau. Uwagi o budowie pozycji z 1930 r.", "4 Historie" 1, 2015, s. 91.

****Przykład takiego rozwiązania można obejrzeć nad Odrą w okolicach Eisenhüttenstadt: Odłamkoodporne ukrycie dla piechoty z otwartym stanowiskiem bojowym na stropie S. 4a, Odłamkoodporne ukrycie dla piechoty z otwartym stanowiskiem bojowym na stropie S. 4b.

*****S. Sabien, "Pozycja Pomorska..., s. 56.

******A. Woźniakowski, "Zastosowanie 4 centymetrowej płyty stalowej w fortyfikacji niemieckiej w latach 1932-1936",  "4 Historie" 1, 2015, s. 40-49. Polecam cały artykuł, a w szczególności niesamowitej urody grafiki!

===============================
Jeśli chcesz - wesprzyj mnie - https://patronite.pl/Fortyfikacje
===============================