Okolice Tuczna powalają! Przepiękna przyroda, ciekawa topografia i... fortyfikacje! Odcinek pomiędzy miejscowościami Tuczno (niem. Tütz) - Wałcz (niem. Deutsch Krone) był polem intensywnych działań niemieckiego Ministerstwa Obrony, a przede wszystkim odpowiedzialnej za ten obszar Komendatury w Szczecinku. Odcinek ten uważano za niezwykle wrażliwy i ważny. To tu, już w 1931 roku powstały pierwsze schrony Pozycji Pomorskiej1. Odcinek ten był intensywnie rozbudowywany, zyskując - jak na realia Pommern-Stellung - imponującą głębokość (np. dla Tuczna pozycja uzbrojeniowa miała zostać urzutowana na 7,5 km!2). Większość miłośników Wału Pomorskiego zna również Grupę Warowną "Strzaliny". Poznając umocnienia w okolicach Strzalin warto wyjść poza Werkgruppe "Galgenberg". Znajdziemy wówczas wiele intrygujących konstrukcji, wzniesionych na rozmaitych etapach rozbudowy Pommern-Stellung. Jedną z nich był niewątpliwie kompanijny schron dowodzenia z izbą bojową dla jednego karabinu maszynowego. Schron ten, wybudowany w 1937 roku, otrzymał sygnaturę Kle. A.B. Był przy tym ciekawym przykładem konstrukcji opartej o projekt Regelbau B1-223!
Obiekt stanowił element drugiej linii obrony. Na jego przedpolu został wzniesiony m.in. schron S. 5, konstrukcja z 1932 roku - pierwszego etapu budowy Pozycji Pomorskiej. Stand Kle. A.B. wkomponowano w strome zbocze płaskowyżu. Lokacja taka pozwalała skutecznie obejmować ogniem zachodni brzeg Jeziora Klepel Mały. Jednak zadanie bojowe nie było jedyną funkcją, jaką pełnił schron! Rok, w którym wzniesiono obiekt (1937) oraz układ pomieszczeń pozwoliły zidentyfikować go jako projekt B1-22, czyli kompanijny schron dowodzenia z izbą bojową dla jednego karabinu maszynowego. Wynika z tego, że Stand pełnił również rolę dowodzenia.
Już na zewnątrz obiekt Kle. A.B. robi wrażenie: stanem zachowania oraz rozmiarem. Działania saperów nie zdruzgotały schronu. Nawet strop nad izbą bojową, mimo iż wyraźnie naruszony, pozostał na swoim miejscu. Widowiskowo prezentuje się elewacja wejściowa z dwoma otworami wejściowymi, w których pierwotnie zamontowane były stalowe drzwi 14P7. Na ścianach widoczne jest oryginalne farbomaskowanie w kolorze brązowym/piaskowym (?). Szczególnie wzrok przyciąga stanowisko obrony elewacji wejściowej i zapola. Otwór strzelniczy i obserwacyjny zostały opatrzone zjawiskową ambrazurą, składającą się z wielu "schodków". Wspomniane stanowisko bojowe oraz wejście ulokowane po lewej stronie opatrzono charakterystycznym okapem, stanowiącym osłonę przed ostrzałem z broni stromotorowej. W elewacji wejściowej widoczne są ponadto owalne czerpnie powietrza oraz pionowa, podłużna wnęka na rurę kominową, której fragment zachował się do dziś. Przechadzając się po stropie obiektu należy uważać na wylot szybu wyjścia ewakuacyjnego!
Oba wejścia prowadziły do pierwszego pomieszczenia schronu: śluzy wejściowej. Na ścianach tej izby odnaleźć można oryginalne sygnatury obiektu oraz jego datę wzniesienia. Oglądając to pomieszczenie należy zwrócić uwagę, że oprócz tego, że dwa stanowiska obrony wewnętrznej przestrzeliwały oba otwory wejściowe, to trzecie stanowisko tego rodzaju przestrzeliwało śluzę wejściową wzdłuż.
Kolejnym pomieszczeniem była izba pogotowia bojowego. Pierwotnie, z wymiarami 6,3 x 1,9 (w najszerszym miejscu, a 1,6 w najwęższym) kształtem przypominała bardziej korytarz komunikacyjny. Na ścianach widoczne są ślady montażu prycz. Pomieszczenie było wentylowane. Odnajdziemy tu również jedno z trzech stanowisk obrony wewnętrznej, wyposażone w stalową tarczę typu 57P8. Ciepło zapewniał piec - w ścianie zachował się wlot przewodu kominowego
Tu niestety wypada napisać o tym, że schron na przełomie drugiej i trzeciej dekady XXI wieku został ponownie zdewastowany! Z opisywanej wyżej izby pogotowia dostać się można było do dwóch pomieszczeń związanych z dowódczą rolą obiektu. Wydzielono je z pomocą żelbetowych ścian działowych o grubości około 12 cm. Jeszcze do 2017 roku w obiekcie można było oglądać ich pozostałości. Projekt B1-22 na całej Pozycji Pomorskiej został wybudowany w sporej ilości egzemplarzy. Niestety niewiele z nich przetrwało działania saperów. Większość z nich została zniszczona. W niewielkiej liczbie, która przetrwała zawieruchę wojenną i powojenną, ściany działowe się nie ostały. Tu, mimo że mocno naruszone, można było je oglądać. Niestety zostały... wyburzone. Gruz, będący ich przykrym wspomnieniem, zalega na betonowej posadzce...
Pomieszczeniem po prawej stronie była izba łączności. Można ją rozpoznać po śladach montażu głowicy kablowej. Pomieszczenie to miało wymiary 1,9 x 1,7 m. Pomieszczeniem po prawej stronie była izba dowodzenia. Była nieco większa i posiadała wymiary 2,7 x 1,7 m. Na ściance działowej były widoczne ślady po montażu aparatu telefonicznego wraz z baterią. Oba pomieszczenia posiadały prycze. Natomiast nie były one bezpośrednio wentylowane. Powietrze doprowadzane było poprzez odpowiednie rury z izby pogotowia: najpierw do izby łączności, a następnie do izby dowódcy. Prawdopodobnie w ścianie dzielącej izbę dowódcy i łączności znajdował się niewielki otwór, zbliżony kształtem do kwadratu, zamykany od strony dowódcy przeszklonym oknem. Zapewniał on nieustanną łączność pomiędzy załogami tych ważnych i dla schronu, i dla całego odcinka Klepel-Seen pomieszczeń. Oba pomieszczenia zamykane były prawdopodobnie drzwiami gazoszczelnymi typu 59P8.
Z izby pogotowia dostać się można było do wartowni - izby ze stanowiskami obrony wejścia i zapola oraz obrony wewnętrznej. To pierwsze wyposażone było w stalową tarczę 57P8. To drugie - na co wskazują wymiary niszy, w której osadzony był pancerz - w płytę stalową typu 403P9. Prawdopodobnie stanowisko to uzbrojone było w karabin maszynowy MG 08. Ponadto to w tym pomieszczeniu ulokowano wyjście ewakuacyjne.
To nie koniec eksploracji! By dostać się z izby pogotowia do izby bojowej, należało pokonać śluzę pośrednią. Nadano jej wymiary 2,0 x 1,2 m. Warto zwrócić na niszę, w której znajduje się wejście do izby bojowej. Pierwotnie zamykane było ono przez drzwi gazoszczelne przesuwne typu 26P8. Tu odnajdziemy ostanie stanowisko obrony wewnętrznej. Także i ono wyposażone było w pancerz typu 57P8.
Ostatnim pomieszczeniem była izba bojowa. W schronie Kle. A.B. miała ona wyjątkowo niewielkie wymiary: 2,3 x 2,0 m. Główne uzbrojenie stanowił karabin maszynowy MG 08. Zamontowany na fortecznej lawecie, a ta umieszczona na stalowym stoliku. Pomieszczenie było wentylowane. Wiele wskazuje, że nie było ogrzewane - w ścianie brakuje wlotu przewodu kominowego. Osłonę załogi stanowiła klasycznie płyta stalowa 7P7 o grubości 10 cm. Pancerz wzmacniało żelbetowe przedpiersie.
Schron - mimo dewastacji - nadal stanowi cenny zabytek architektury obronnej, a poprzez to ciekawą atrakcję turystyczną! Warto, aby zadbać o jego odpowiednią ochronę!
Za pomoc w powstaniu artykułu dziękuję Dariuszowi Pstusiowi!
Metryczka:
Kompanijny schron dowodzenia z izbą bojową dla jednego karabinu maszynowego Kle. A.B. Kompanieführer-Stand mit MG-Schartenanlage Kle. A.B.
Śluza wejściowa. Otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej. Nad nim, mocno wyblakła, oryginalna sygnatura schronu wraz z datą wzniesienia.
Śluza wejściowa. Otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej. Nad nim, mocno wyblakła, oryginalna sygnatura schronu wraz z datą wzniesienia. Stan na rok 2017.
Śluza wejściowa. Otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej. Nad nim, mocno wyblakła, oryginalna sygnatura schronu wraz z datą wzniesienia. Stan na rok 2017.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2017.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2017.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2023. Po ścianach działowych pozostał jedynie gruz i ślady na ścianach i stropie.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2023. Po ścianach działowych pozostał jedynie gruz i ślady na ścianach i stropie.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2023. W izbie łączności widoczne ślady po montażu prycz.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2017. Na pierwszym planie ściana wewnętrzna izby dowódcy ze śladami montażu telefonu wraz z baterią.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2017. Na pierwszym planie ściana wewnętrzna izby dowódcy ze śladami montażu telefonu wraz z baterią.
Izba wypoczynku z wydzielonymi pomieszczeniami dowódcy i łączności. Stan na rok 2023.
Izba pogotowia. Przejście do wartowni. Na ścianach ślady po montażu prycz oraz jednokierunkowego zaworu nadciśnieniowego 4ML.01.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po lewej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Po prawej wlot przewodu kominowego, opatrzony charakterystycznym czarnym malowaniem.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po lewej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Po prawej wlot przewodu kominowego, opatrzony charakterystycznym czarnym malowaniem.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po lewej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Po prawej wlot przewodu kominowego, opatrzony charakterystycznym czarnym malowaniem.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po lewej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Po prawej wlot przewodu kominowego, opatrzony charakterystycznym czarnym malowaniem.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po prawej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Tuż pod stropem zdekompletowany zawór odcinający. Poniżej ślady po montażu filtrowentylatora.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. Po prawej stanowisko obrony wewnętrznej z tarczą typu 57P8. Tuż pod stropem zdekompletowany zawór odcinający. Poniżej ślady po montażu filtrowentylatora.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. W głębi: po lewej przejście do śluzy pośredniej, prowadzącej do izby bojowej, po prawej przejście do śluzy wejściowej.
Izba pogotowia. Stan na rok 2023. W głębi: po lewej przejście do śluzy pośredniej, prowadzącej do izby bojowej, po prawej przejście do śluzy wejściowej.
Izba łączności. Stan na rok 2017. Widoczny ślad po montażu głowicy kablowej.
Izba bojowa. Kupa gruzu wyznacza miejsce, w którym kiedyś znajdowało się stanowisko bojowe z karabinem maszynowym MG 08.
Przypisy:
S. Sabien, Pozycja Pomorska. Pierwszy etap budowy Pozycji Pomorskiej w świetle dokumentów z Federalnego Archiwum Wojskowego we Freiburgu [w:] 4 Historie, 1 (2), 2015, s. 52.
D. Pstuś, Planowana rozbudowa uzbrojeniowa Pozycji Pomorskiej w rejonie Tuczna [w:] Studia i materiały do dziejów Ziemi Wałeckiej, red. P. Bartosik, Wałcz 2023, s. 125.
D. Bettinger, M. Büren, Der Westwall. Die Geschichte der deutschen Westbefestgungen im Dritten Reich. Band 2, Osnabrück 1990, s. 28.
S. Sabien, Pozycja Pomorska. Pierwszy etap budowy..., s. 52.
Dziś zawitamy do miasta, do którego jak dotąd chyba nie zaglądaliśmy! Swą perłą fortyfikacji pochwali się przed nami Nowa Sól. Stand 562 to konstrukcj...
Dla wszystkich czytelników strony FORTYFIKACJE oraz PORTAL FORTECZNY przygotowałem specjalną tapetę z kalendarzem na pulpit. Propozycję postanowiłem w...
Jaz wybudowany w latach 1935-36 służył do podnoszenia poziomu rzeki Pilawy i utrzymania jej walorów obronnych na odcinku ponad 2 km. Był projektem ind...
GW "Nettlebeck" bywa często pomijana podczas eksploracji umocnień FFOWB. Przyczyną tego faktu może być jej "słynne" sąsiedztwo: GW "Schill" oraz łatwo...
Dla wszystkich czytelników strony FORTYFIKACJE oraz PORTAL FORTECZNY przygotowałem specjalną tapetę z kalendarzem na pulpit. Propozycję postanowiłem w...
Dla wszystkich czytelników strony FORTYFIKACJE oraz PORTAL FORTECZNY przygotowałem specjalną tapetę z kalendarzem na pulpit. Propozycję postanowiłem w...
Tak jak obiecałem - wracam Jak już relacjonowałem, ostatnimi czasy wypuściłem się na bezdroża Wału Pomorskiego w okolicach Strzalin i Tuczna. Większo...
Na Pozycji Pomorskiej w rejonie Sępolna Wielkiego, Białego Boru oraz Dyminka byłem tylko raz niespełna 8 lat temu w 2010r... By nie rozpisywać się zby...
W pierwszej połowie lat 30. XX w. w optyce szefa dowództwa wojsk lądowych, jak i Inspekcji Saperów i Fortyfikacji, ufortyfikowanie Pozycji Pomorskiej ...
Zajrzyjmy na Front Ufortyfikowany! Proponuję obiekt, który mimo że położony w pobliżu szlaku, ba! w pobliżu turystycznego wejścia do systemu podziemne...
1935 rok był czasem, w którym w niemieckiej fortyfikacji działo się wiele. Wznoszono kolejne schrony w ramach Pozycji Odry i Pozycji Pomorskiej. Obie ...
Santok ze strategicznego punktu widzenia przez wiele wieków odgrywał ważną rolę: szlak łączący Wielkopolskę z Pomorzem Zachodnim, przeprawa przez Note...
"Lato wybuchło z całych sił..." (wiem, wiem, jeszcze mamy wiosnę, ale z pogodą iście letnią ) jak śpiewa pewien... nazwijmy go muzyk* Dlatego przypom...
Dziś prawdziwa perła z Głogowa! Co ciekawe obiekt długo ukrywał się zasypany. Do czasu aż zajął się nim Głogowski Ruch Odkrywców Tajemnic, który oczyś...
Z początkiem XIX wieku w budownictwie obronnym zaczęła funkcjonować budowla zwana blokhauzem kolejowym*. Budowle te wznoszono przy mostach kolejowych ...
Muszę przyznać, że odcinek ulokowany w malowniczej części Pomorza Zachodniego, jakimi są okolice Sępolna Wielkiego, stał się dla mnie - nie boję się u...
Powrót nad Odrę w okolice Głogowa, a dokładnie w rejon wsi Wojszyn Dzisiaj pragnę Państwu pokazać niewielki, ale bardzo nietypowy obiekt. Był to (pra...
Dla wszystkich czytelników strony FORTYFIKACJE przygotowałem specjalną tapetę z kalendarzem na pulpit.
Zachęcam Państwa do pobrania tapety FORTYFIKAC...
This website uses cookies to manage authentication, navigation, and other functions. By using our website, you agree that we can place these types of cookies on your device.