Pozycja Pomorska cieszy się coraz większą popularnością. Na przełomie 2020 i 2021 roku ukazało się w internecie oraz drukiem kilka bardzo ciekawych artykułów. Na szczególną uwagę zasługują prace Dariusz Pstuś "Fortyfikacje Pozycji Pomorskiej - wybrane zagadnienia z zakresu terminologii oraz rozwoju konstrukcji obiektów i pancerzy"* oraz wyżej wspomnianego autora i Saschy Sabien "«Klepel-Seen-Projekt» - projekt budowy spiętrzeń w rejonie Góry Wisielczej koło Tuczna"**. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się obecnie północne odcinki Pommern-Stellung. Tu warto wspomnieć prace Franz Aufman na łamach strony hauba.pl.

Fortyfikacje również niejednokrotnie odwiedzały umocnienia Pommern-Stellung. Odwiedzą je również w dzisiejszym poście. Tym razem eksplorować będziemy schron bojowy wchodzący w skład odcinka Gross Karzenburg, obecnie Sępolno Wielkie. Rejon ten fortyfikacyjnie był i jest niezwykle ciekawy. Krzyżowały się tu rozmaite niemieckie wizje budowy fortyfikacji, często dość fantastyczne (szańce rodem z XVII wieku we współczesnej fortyfikacji?). Tu też można prześledzić ewolucję projektu schronu B1-1.

Penetrowany przez nas schron nie kryje może intrygujących niespodzianek, za to, podobnie jak wiele konstrukcji tego odcinka, jest zachowany w bardzo dobrym stanie. Odwiedzany przez nas schron otrzymał sygnaturę Karz. 6. Ogniem czołowym swego stanowiska bojowego pokrywał obszar pomiędzy Jeziorem Cieszęcino a szańcem, który położony jest na północ od jeziora. Stand był standardowym projektem, otrzymał ściany o grubości pozwalającej zakwalifikować go do kategorii odporności "B1". Schron posiadał prosty, acz skuteczny kamuflaż. Oglądając go w terenie robi wrażenie mocno zagłębionego w ziemi. Jednak narzędzie jakim jest ISOK pozwala stwierdzić, iż schron został wkomponowany w sztucznie utworzony nasyp rozciągający się na około 75 m, głęboki na około 13, wysoki na niespełna 2 m. Mimo upływu lat, przeprowadzonych nasadzeń lasu, nasyp przetrwał w dobrym stanie. Kamuflaż ten sprawił, że wyeksponowana została jedynie niwielka część elewacji bojowej oraz elewacji wejściowej.

Do wnętrza prowadziło jedno wejście. Zamykane pierwotnie drzwiami stalowymi typu 14P7. Niestety drzwi wraz z ościeżnicą nie przetrwały próby czasu... W tylnej elewacji umieszczono dwie czerpnie powietrza. Ulokowano tu również przyłącze polowej sieci telefonicznej. Warto zwrócić uwagę na zachowane pałąki na siatkę maskującą.

Obiekt składał się z dwóch pomieszczeń. Wejście prowadziło do niewielkiego przedsionka, pełniącej rolę śluzy gazowej i magazynku. Wejście do schronu przestrzeliwane było przez stanowisko obrony wewnętrznej. W przedsionku odnajdziemy dobrze zachowaną sygnaturę schronu: "Karz. 6 Baujahr 1936". Ciekawie prezentuje się jedna z wnęk. Na krawędziach widoczne są ślady po ościeżnicy - wnęka była prawdopodobnie zamykana stalowymi drzwiczkami.

Jak na tak niewielki schron, imponująco prezentuje się izba bojowa. Nie jest to typowe ciasne pomieszczenie. Oczywiście - podporządkowane było ono swej funkcji bojowej - na stalowym stoliku spoczywała laweta, a na niej sMG 08. Załoga mogła liczyć na osłonę płyty stalowej 7P7. Ślady na ścianach ukazują, iż pomieszczenie to pełniło funkcje socjalne. Z pewnością zamontowane były tu prycze. Załoga dysponowała piecem. Czystość powietrza miał zapewnić system jego obiegu, wymuszony w razie potrzeby z pomocą filtrowentylatora. Łączność z polem walki zapewniał telefon. Na tylnej ścianie zamieszczono stanowisko obrony wewnętrznej z pancerzem "ramkowym".

W całym schronie na szczególną uwagę zasługują przyzwoicie zachowane napisy eksploatacyjne.

Metryczka:

Galeria:

• Elewacja bojowa. Załoga mogła liczyć na osłonę płyty stalowej 7P7.
  01
  Elewacja bojowa. Załoga mogła liczyć na osłonę płyty stalowej 7P7.
• Elewacja wejściowa. Do schronu prowadziło jedno wejście zamykane drzwiami 14P7.
  02
  Elewacja wejściowa. Do schronu prowadziło jedno wejście zamykane drzwiami 14P7.
• Izba bojowa. Jest zaskakująco przestronna!
  03
  Izba bojowa. Jest zaskakująco przestronna!
• Przedsionek. Po lewej wnęki pełniące rolę magazynową. Po prawej przejście do izby bojowej. Zachowała się ościeżnica stalowych ciężkich drzwi dwudzielnych.
  04
  Przedsionek. Po lewej wnęki pełniące rolę magazynową. Po prawej przejście do izby bojowej. Zachowała się ościeżnica stalowych ciężkich drzwi dwudzielnych.
• Elewacja bojowa. Pierwotnie była jeszcze mocniej przykryta ziemią.
  05
  Elewacja bojowa. Pierwotnie była jeszcze mocniej przykryta ziemią.
• Elewacja wejściowa.
  06
  Elewacja wejściowa.
• Elewacja wejściowa. Nad otworem wejściowym zachował się niemal komplet pałąków na siatkę maskującą.
  07
  Elewacja wejściowa. Nad otworem wejściowym zachował się niemal komplet pałąków na siatkę maskującą.
• Elewacja wejściowa. Uszkodzona czerpnia powietrza.
  08
  Elewacja wejściowa. Uszkodzona czerpnia powietrza.
• Elewacja wejściowa. Wnęka na przyłącze polowej sieci telefonicznej.
  09
  Elewacja wejściowa. Wnęka na przyłącze polowej sieci telefonicznej.
• Elewacja wejściowa. Nad otworem wejściowym zachował się niemal komplet pałąków na siatkę maskującą.
  10
  Elewacja wejściowa. Nad otworem wejściowym zachował się niemal komplet pałąków na siatkę maskującą.
• Elewacja wejściowa. Otwór wejściowy. W głębi otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej. Na ogień tego stanowiska był narażony potencjalny agresor.
  11
  Elewacja wejściowa. Otwór wejściowy. W głębi otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej. Na ogień tego stanowiska był narażony potencjalny agresor.
• Izba bojowa. Nisza oświetleniowa.
  12
  Izba bojowa. Nisza oświetleniowa.
• Izba bojowa. Nisza oświetleniowa.
  13
  Izba bojowa. Nisza oświetleniowa.
• Izba bojowa. Nisza - prawdopodobnie -przeznaczona na głowicę kablową.
  14
  Izba bojowa. Nisza - prawdopodobnie -przeznaczona na głowicę kablową.
• Izba bojowa. Tylna ściana pomieszczenia. Po środku stanowisko obrony wewnętrznej. Po prawej cztery kotwy - świadczące o zamontowaniu stalowej podstawy pod filtrowentylator.
  15
  Izba bojowa. Tylna ściana pomieszczenia. Po środku stanowisko obrony wewnętrznej. Po prawej cztery kotwy - świadczące o zamontowaniu stalowej podstawy pod filtrowentylator.
• Izba bojowa. Stanowisko obrony wewnętrznej wzmocnione było pancerzem "ramkowym".
  16
  Izba bojowa. Stanowisko obrony wewnętrznej wzmocnione było pancerzem "ramkowym".
• Izba bojowa. Ujście systemu wentylacyjnego, zamykane zaworem.
  17
  Izba bojowa. Ujście systemu wentylacyjnego, zamykane zaworem.
• Izba bojowa. Wlot systemu wentylacyjnego, zamknięty zaworem. Mimo korozji zachowały się śruby dociskowe wraz z prowadnicami oraz zasuwa zamykająca wlot.
  18
  Izba bojowa. Wlot systemu wentylacyjnego, zamknięty zaworem. Mimo korozji zachowały się śruby dociskowe wraz z prowadnicami oraz zasuwa zamykająca wlot.
• Izba bojowa. Jeśli schron posiadał piecyk, to stał on właśnie tutaj. Pod stropem wlot przewodu dymowego.
  19
  Izba bojowa. Jeśli schron posiadał piecyk, to stał on właśnie tutaj. Pod stropem wlot przewodu dymowego.
• Izba bojowa. Miejsce na podwieszenie ringów piecyka.
  20
  Izba bojowa. Miejsce na podwieszenie ringów piecyka.
• Przedsionek. W głębi wyjście ewakuacyjne.
  21
  Przedsionek. W głębi wyjście ewakuacyjne.
• Przedsionek. Zachowana sygnatura schronu.
  22
  Przedsionek. Zachowana sygnatura schronu.
• Przedsionek. Otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej.
  23
  Przedsionek. Otwór strzelniczy stanowiska obrony wewnętrznej.
• Wejście do schronu.
  24
  Wejście do schronu.
• Izba bojowa. Po prawej ślady po montażu prycz.
  25
  Izba bojowa. Po prawej ślady po montażu prycz.
• Elewacja bojowa.
  26
  Elewacja bojowa.
• isok karz6

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

*D. Pstuś, "Fortyfikacje Pozycji Pomorskiej - wybrane zagadnienia z zakresu terminologii oraz rozwoju konstrukcji obiektów i pancerzy" [w:] "Studia i materiały do dziejów Ziemi Wałeckiej", red. P. Bartosik, Wałcz 2021, s. 43-62.

**D. Pstuś, S. Sabien, "«Klepel-Seen-Projekt» - projekt budowy spiętrzeń w rejonie Góry Wisielczej koło Tuczna" [w:] "Z przeszłości Tuczna i okolic", red. P. Bartosik, Wałcz 2021, s. 98-105.