Jednym z ciekawszych odcinków Pozycji pomorskiej niewątpliwie są umocnienia, które Niemcy wznieśli by zabezpieczyć przesmyk pomiędzy Jeziorami Wielimie oraz Dołgie (Vilmsee, Dolgensee). Obiekty stałe zostały zbudowane tam w 1934 r. Pod wieloma względami jest to odcinek intrygujący. Przede wszystkim możemy napotkać tu mnogość rozwiązań. Znajdziemy tu sporą ilość obiektów obserwacyjnych, obiekty bojowe ukrycia dla armat ppanc, a nawet schron dwukondygnacyjny! Obecnie odcinek ten każdego eksploratora ucieszy wcale dobrym poziomem zachowania.

Jeśli naszą wyprawę rozpoczniemy od strony Jeziora Wielimie jednym z pierwszych obiektów*, które napotkamy będzie ciekawa konstrukcja, która otrzymała sygnaturę E. 1. Był to schron łączący w sobie kilka funkcji: bojową, obserwacyjną oraz ukrycia dla drużyny wypadowej. Wszystkie te role łączył w sobie średniej wielkości schron, który - mimo swoich gabarytów - był całkiem dobrze maskowany. Maskowanie miało formę nasypu ziemnego. Ziemia przykrywała prawie cały obiekt, jedynymi wyeksponowanymi elementami była część elewacji wejściowej, strop izby obserwatora oraz częściowo elewacja bojowa. Do wnętrza prowadziło jedno wejście, zamykane stalowymi drzwiami z wyłazem lub bez.

Wchodzimy do środka! Układ pomieszczeń nie jest tu oczywisty. Jako że obiekt spełniał kilka zadań, liczba izb również była nieco większa. Stand posiadał cztery izby, które łączył spory - oczywiście jak na średniej wielkości obiekt - korytarz komunikacyjny. We wszystkich pomieszczeniach znajdziemy szereg rozmaitych nisz przeznaczonych na wyposażenie, osprzęt, żywność, ubrania, narzędzia itp. Wszędzie też znajdziemy pozostałości napisów eksploatacyjnych, które pierwotnie miały wspierać niedoświadczoną załogę schronu.

Po pokonaniu krótkiej schodni po wejściu do schronu, członek załogi dostawał się do przedsionka. Pomieszczenie to spełniało rolę śluzy gazoszczelnej oraz magazynku, a nawet... toalety. Tutaj właśnie składano pojemnik WC. Wejście do obiektu było przestrzeliwane przez stanowisko obrony wewnętrznej, co nie było częstym rozwiązaniem w 1934 r. Przedsionek płynne przechodził w korytarz komunikacyjny. Granicę pomiędzy tymi dwoma elementami schronu wyznaczała para drzwi gazoszczelnych (?). Korytarz mógł doprowadzić członka załogi do każdego pomieszczenia.

Pierwszym z nich była izba obserwatora artylerii. Jego stanowisko chronione było przez stropową pancerną płytę o grubości 10 cm. Obserwator do dyspozycji miał prawdopodobnie lornetę nożycową. W pomieszczeniu tym znajdowało się również stanowisko bojowe obrony wewnętrznej.

Kolejnym pomieszczeniem była spora izba wypoczynku. Zamocowanych tu było piętnaście prycz. Wiele wskazuje, że było to również ukrycie dla drużyny wypadowej. Niewykluczone, że pierwotnie pomieszczenie to nie było przeznaczone aż dla tak dużej ilości żołnierzy. Ślady na ścianach wskazują, że obiekt przechodził modernizację: stary typ prycz zmieniono na nowszy oraz zrezygnowano ze składanych mebli przytwierdzonych do ściany pomieszczenia. Oczywiście załodze zapewniano obieg powietrza, możliwość użycia piecyka oraz kontakt z innymi pomieszczeniami schronu - poprzez rury głosowe i ze światem zewnętrznym - poprzez telefon.

Ostatnim pomieszczeniem, do którego doprowadzał wspomniany wyżej korytarz komunikacyjny, była izba bojowa. Załoga trzech żołnierzy musiała ścieśnić się w niewielkiej izbie. Swobodę oczywiście utrudniał stolik wraz podstawą i głównym uzbrojeniem karabinem maszynowym sMG 08. Członkowie załogi mogli liczyć na solidną ochronę, którą stanowiła kazamata pancerna 5P7, składająca się z płyt czołowej i stropowej. Prócz porządnej osłony - kazamata zapewniała dobre maskowanie - pomieszczenie, w którym ją zastosowane było niższe, a przez to mniej eksponowane i trudniejsze do wykrycia przez przeciwnika.

Odcinek pomiędzy Jeziorami Wielimie i Dołgie to znakomite pole dla eksploracji. Z pewnością wrócimy tu nieraz!

Metryczka:

Galeria:

• Elewacja bojowa. W latach powojennych pancerze zostały zdemontowane.

  01
  

  Elewacja bojowa. W latach powojennych pancerze zostały zdemontowane.

• Elewacja wejściowa. Obiekt był schronem ognia czołowego, stąd wejście do schronu znajdowało się w elewacji przeciwległej do bojowej.

  02
  

  Elewacja wejściowa. Obiekt był schronem ognia czołowego, stąd wejście do schronu znajdowało się w elewacji przeciwległej do bojowej.

• Strop obiektu. Na pierwszym planie kazamata pozbawiona pancerza. W głębi, po prawej otwór szybu izby obserwatora.

  03
  

  Strop obiektu. Na pierwszym planie kazamata pozbawiona pancerza. W głębi, po prawej otwór szybu izby obserwatora.

• Strop obiektu. Szyb izby obserwatora.
  04
  

  Strop obiektu. Szyb izby obserwatora.
• Elewacja bojowa. W żelbecie wyraźnie widoczne są wnęki, w których zamocowana była płyta czołowa oraz stropowa kazamaty 5P7.
  05
  

  Elewacja bojowa. W żelbecie wyraźnie widoczne są wnęki, w których zamocowana była płyta czołowa oraz stropowa kazamaty 5P7.
• Strop obiektu. Izba bojowa, której przekrój jest widoczny na zdjęciu, posiadała niewielkie rozmiary i podporządkowana była tylko roli bojowej.
  06
  

  Strop obiektu. Izba bojowa, której przekrój jest widoczny na zdjęciu, posiadała niewielkie rozmiary i podporządkowana była tylko roli bojowej.
• Strop obiektu. Szyb izby obserwatora.
  07
  

  Strop obiektu. Szyb izby obserwatora.
• Strop obiektu. Mimo zalegających liści oraz śniegu widoczna jest wnęka, w której zamocowana była stropowa pancerna płyta dla obserwatora o grubości 10 cm.
  08
  

  Strop obiektu. Mimo zalegających liści oraz śniegu widoczna jest wnęka, w której zamocowana była stropowa pancerna płyta dla obserwatora o grubości 10 cm.
• Elewacja wejściowa. W płaszczyźnie ściany widoczne są cztery czerpnie powietrza.
  09
  

  Elewacja wejściowa. W płaszczyźnie ściany widoczne są cztery czerpnie powietrza.
• Elewacja wejściowa. Do wnętrza prowadziło tylko jedno wejście zamykane stalowymi drzwiami z wyłazem lub bez.
  10
  

  Elewacja wejściowa. Do wnętrza prowadziło tylko jedno wejście zamykane stalowymi drzwiami z wyłazem lub bez.
• Elewacja wejściowa. W zachowanej ościeżnicy uchowały się również gniazda zawiasów.
  11
  

  Elewacja wejściowa. W zachowanej ościeżnicy uchowały się również gniazda zawiasów.
• Elewacja wejściowa. Ziemny nasyp po prawej kryje wyjście ewakuacyjne.
  12
  

  Elewacja wejściowa. Ziemny nasyp po prawej kryje wyjście ewakuacyjne.
• Elewacja bojowa.
  13
  

  Elewacja bojowa.
• Izba bojowa. W centralnej części kadru nisza oświetleniowa.
  14
  

  Izba bojowa. W centralnej części kadru nisza oświetleniowa.
• Izba bojowa.
  15
  

  Izba bojowa.
• Iza bojowa. Po lewej ujście systemu wentylacyjnego, przez który, prawdopodobnie z pomocą filtrowentylatora, wtłaczane było do pomieszczenia powietrze. Po prawej wlot systemu dymowego. Załoga izby bojowej mogła skorzystać z pieca.
  16
  

  Iza bojowa. Po lewej ujście systemu wentylacyjnego, przez który, prawdopodobnie z pomocą filtrowentylatora, wtłaczane było do pomieszczenia powietrze. Po prawej wlot systemu dymowego. Załoga izby bojowej mogła skorzystać z pieca.
• Korytarz komunikacyjny. Po prawej wejście do izby obserwatora. Po lewej w głębi korytarz przechodzi w przedsionek.
  17
  

  Korytarz komunikacyjny. Po prawej wejście do izby obserwatora. Po lewej w głębi korytarz przechodzi w przedsionek.
• Izba wypoczynku. Na ścianach widoczne liczne ślady po montażu wyposażenia.
  18
  

  Izba wypoczynku. Na ścianach widoczne liczne ślady po montażu wyposażenia.
• Izba obserwatora. Jego stanowisko chronione było przez stropową płytę pancerną. Po lewej i prawej stronie widoczne są niszę podręczne.
  19
  

  Izba obserwatora. Jego stanowisko chronione było przez stropową płytę pancerną. Po lewej i prawej stronie widoczne są niszę podręczne.
• Izba obserwatora. Po lewej nisza oświetleniowa. Po prawej wnęka, w której pierwotnie zamocowany był pancerz.
  20
  

  Izba obserwatora. Po lewej nisza oświetleniowa. Po prawej wnęka, w której pierwotnie zamocowany był pancerz.
• Korytarz komunikacyjny.
  21
  

  Korytarz komunikacyjny.
• Korytarz komunikacyjny. Został przedłużony za wejściem do izby bojowej, zakończony ślepo. Tworzy w ten sposób quasi-izbę, nie wykluczone, że wykorzystywaną w celach magazynowych.
  22
  

  Korytarz komunikacyjny. Został przedłużony za wejściem do izby bojowej, zakończony ślepo. Tworzy w ten sposób quasi-izbę, nie wykluczone, że wykorzystywaną w celach magazynowych.
• Korytarz komunikacyjny. Na jego ślepo zakończonym końcu zaprojektowano niszę.
  23
  

  Korytarz komunikacyjny. Na jego ślepo zakończonym końcu zaprojektowano niszę.
• Korytarz komunikacyjny.
  24
  

  Korytarz komunikacyjny.
• Izba wypoczynku. Było to sporej wielkości pomieszczenie.
  25
  

  Izba wypoczynku. Było to sporej wielkości pomieszczenie.
• Izba wypoczynku.
  26
  

  Izba wypoczynku.
• Izba wypoczynku.
  27
  

  Izba wypoczynku.
• Izba wypoczynku. Po lewej wyjście ewakuacyjne z zachowaną częściowo ceglaną ścianką. Po środku nisza oświetleniowa. Na prawo od niej wylot systemu wentylacyjnego. Powietrze z niego było tłoczone z pomocą filtrowentylatora, który zamocowany był pod niszą oświetleniową. Zupełnie po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
  28
  

  Izba wypoczynku. Po lewej wyjście ewakuacyjne z zachowaną częściowo ceglaną ścianką. Po środku nisza oświetleniowa. Na prawo od niej wylot systemu wentylacyjnego. Powietrze z niego było tłoczone z pomocą filtrowentylatora, który zamocowany był pod niszą oświetleniową. Zupełnie po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
• Izba wypoczynku. Po lewej wylot systemu wentylacyjnego. Po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
  29
  

  Izba wypoczynku. Po lewej wylot systemu wentylacyjnego. Po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
• Izba wypoczynku. Po lewej wylot systemu wentylacyjnego. Po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
  30
  

  Izba wypoczynku. Po lewej wylot systemu wentylacyjnego. Po prawej wlot systemu odprowadzającego dym.
• Izba wypoczynku. Rura głosowa łącząca z izbą bojową.
  31
  

  Izba wypoczynku. Rura głosowa łącząca z izbą bojową.
• Izba wypoczynku. Nisza, w której zainstalowany był telefon - ślad w lewym górnym rogu. Poniżej zainstalowany był prawdopodobnie induktor.
  32
  

  Izba wypoczynku. Nisza, w której zainstalowany był telefon - ślad w lewym górnym rogu. Poniżej zainstalowany był prawdopodobnie induktor.
• Izba wypoczynku. Równolegle do stropu przebiega nisza na kabel telefoniczny. Poniżej, w centrum kadru, nisza oświetleniowa. Na prawo od niej rura głosowa łącząca z izbą obserwatora. Nad posadzką duża i płytka nisza - prawdopodobnie w 1934 r. przeznaczona dla składanego stołu. Nie wykluczone, że w wyniku późniejszych modyfikacji stół został zdemontowany, a zainstalowane zostały prycze nowszego wzoru.
  33
  

  Izba wypoczynku. Równolegle do stropu przebiega nisza na kabel telefoniczny. Poniżej, w centrum kadru, nisza oświetleniowa. Na prawo od niej rura głosowa łącząca z izbą obserwatora. Nad posadzką duża i płytka nisza - prawdopodobnie w 1934 r. przeznaczona dla składanego stołu. Nie wykluczone, że w wyniku późniejszych modyfikacji stół został zdemontowany, a zainstalowane zostały prycze nowszego wzoru.
• Izba wypoczynku. Wyjście ewakuacyjne. Prowadziło ono na elewację wejściową.
  34
  

  Izba wypoczynku. Wyjście ewakuacyjne. Prowadziło ono na elewację wejściową.
• Izba obserwatora.
  35
  

  Izba obserwatora.
• Izba obserwatora. Znajdowało się tu również stanowisko obrony wewnętrznej.
  36
  

  Izba obserwatora. Znajdowało się tu również stanowisko obrony wewnętrznej.
• Izba obserwatora. Śladowo już niestety zachowane napisy eksploatacyjne.
  37
  

  Izba obserwatora. Śladowo już niestety zachowane napisy eksploatacyjne.
• Przedsionek. Tutaj także istniała możliwość zainstalowania piecyka. Świadczy o tym wlot systemu odprowadzającego gazy dymowe.
  38
  

  Przedsionek. Tutaj także istniała możliwość zainstalowania piecyka. Świadczy o tym wlot systemu odprowadzającego gazy dymowe.
• Przedsionek. Wlot systemu odprowadzającego gazy dymowe.
  39
  

  Przedsionek. Wlot systemu odprowadzającego gazy dymowe.
• Korytarz komunikacyjny. Po lewej wejście do izby obserwatora.
  40
  

  Korytarz komunikacyjny. Po lewej wejście do izby obserwatora.
• Przedsionek. Po lewej wejście do schronu.
  41
  

  Przedsionek. Po lewej wejście do schronu.
• Przedsionek. Nisza, w której zainstalowana była głowica telefoniczna.
  42
  

  Przedsionek. Nisza, w której zainstalowana była głowica telefoniczna.
• Przedsionek.
  43
  

  Przedsionek.
• Przedsionek. Otwór strzelniczy.
  44
  

  Przedsionek. Otwór strzelniczy.
• Wejście do schronu.
  45
  

  Wejście do schronu.
• Przedsionek. Na ścianie widoczna jest częściowo zachowana sygnatura z datą wzniesienia schronu. Poniżej otwór strzelniczy.
  46
  

  Przedsionek. Na ścianie widoczna jest częściowo zachowana sygnatura z datą wzniesienia schronu. Poniżej otwór strzelniczy.
• Przedsionek. Po lewej przejście w korytarz komunikacyjny.
  47
  

  Przedsionek. Po lewej przejście w korytarz komunikacyjny.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

*Odcinek ten znajduje się na przesmyku między Jeziorami Wielimie i Dołgie. Sygnatury schronów rozpoczynają się skrótem "E.". Do dziś skrót ten nie został jednoznacznie rozwinięty. Hipotezę, iż miałoby być to "Exerzierplatz" podają p. Jerzy Sadowski oraz Andrzej Żabski (J. Sadowski, A. Żabski, "Fortyfikacje Wału Pomorskiego w Powiecie Szczecinieckim. Okolice Szczecinka", Gliwice 2009, s. 20).

**Nie licząc betonowej zapory ppanc.

***Za pomoc dziękuję Dariusz Pstuś/4 Historie.